ادبیات نظری تحقیق سکوت در آثار سعدی
- منزلت وجايگاه سكوت وخاموشي در آثار سعدي
آثار سعدي چه منظوم و چه منثور در برگيرنده‌ي انديشه‌هاي والايي است . آشنايي سعدي با فرهنگ و معارف اسلامي جلوه‌اي خاص به آثار وي بخشيده است . او به عنوان يک فيلسوف با تجربه به بررسي اخلاق و نقش آن در مناسبات انساني و اجتماعي مي‌پردازد . وگاه چون يک جامعه شناس ژرف انديش به تحليل و توصيف رفتارهاي اجتماعي انسان دست مي‌يازد .
بخش عمده‌ي مباحث تربيتي سعدی را اخلاق تشکيل مي‌دهد . در اين مبحث وي تنها يک موعظه کننده يا توصيه‌گر نيست بلکه سعي دارد که مفاهيم زيباي اخلاقي را با تکيه بر قدرت عقلاني و معنوي انسان‌ها مورد ارزيابي قرار دهد و راه را براي ساختن انسان‌هاي نمونه و جامعه‌ي ايده آل فراهم سازد . بطور کلی تربیت از نظر سعدی چهار مرحله دارد : 1 - دینداری و رعایت پرهیزگاری 2 - داشتن عقل 3 - دانستن معنی سخن 4 - اعتماد و اتکا به نفس . باب هفتم به تربيت اختصاص دارد . تربيت برحسب باب هفتم بوستان عملي است که عقل به وسيله آن هوي و هوس را برانتظام در مي‌آورد واين کار برهمه کس واجب است . تربيت با حفظ زبان آغاز مي‌شود . « حفظ زبان يا خاموشي » موضوع اصلي اين باب است . آدمي بايد کم حرف بزند وچون لب مي‌گشايد ، نيکو گويد ، غيبت نکند ، از خود تعريف نکند و از زبان بد بيمناک باشد .
در بیشتر این مباحث سکوت نه به عنوان امری فرعی در رفتار ، کنش و منش اجتماعی در نظر گرفته شده که به عنوان اصلی اساسی و کاربردی مورد نظر اوست . سکوت در هرجایی و در هر موقعیتی معنا و مدلول‌های خاص خود را دارد . سکوت در بیشتر مواقع معنایی بسيار نزدیک به صبر و تحمل به خود می‌گیرد . در واقع از نظر سعدی سکوت مدبرانه امری هم معنا و قرینة صبر و شکیبایی است . ریشه و خاستگاه صبر و سکوت در آثار سعدی عقل است . انسان‌های فهمیده و پخته که سرد و گرم روزگار را چشیده‌اند و توشه‌های ارزنده از تجربه و تعقل آموخته‌اند غالباً در آثارسعدی صحنه گردان ماجراهایی هستند که صبر و سکوت درآن به عنوان فضیلت و راهکاری مؤثر در سرنوشت ، آثار خود را نشان می‌دهند . آنان در گیرودار معرّکه‌های مختلف چه در سفر و چه در حضر می‌توانند به پشتوانة صبر و سکوت از دام مهلکه‌های مختلف نجات یابند و سرنوشت جدید و توأم با خوشبختی و کامروایی را برای خود رقم بزنند . صبر و سکوت در بیشتر این داستان و حکایت‌ها معادل تدبیر و تعقل ونشان دهندة زیرکی و ذکاوت افراد فهیم است . سعدي خاموشي را گنجينة عقل و خرد انسان دانشمند مي‌داند و پرگويي را صفت افراد نادان و بي‌مايه بر مي‌شمارد . تشخيص مقام گفتن و يا ناگفتن را ضرورتي مطلوب مي‌داند كه نشان دهندة عقل و درايّت فرد است .
انواع سكوت را از نظر حوزه‌ي كاركرد معنايي و دلالت بر مفهوم در آثار سعدي به شكل زير
